آیات مهدوی: آیه 148 سوره بقره
آیه 148 سوره بقره مشاهده آیه
وَلِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَا ۖ فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ ۚ أَيْنَ مَا تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
هر کسی را راهی است به سوی حق که بدان راه یابد (یا قبله‌ای است که به آن روی آورد) پس بشتابید به خیرات که هر کجا باشید همه شما را خداوند (به عرصه محشر) خواهد آورد و محققا خدا بر همه چیز تواناست.
| نام تفسیر | شرح تفسیر |
| أطيب البيان في تفسير القرآن | ظاهر آيه اشاره بجمع نمودن مردم در روز قيامت است كه يوم الجمع ميباشد ولى در اخبار بسيار از ائمه اطهار اين جمله بجمع نمودن اصحاب خاص حضرت مهدى از اطراف زمين براى قيام با آن حضرت تفسير شده چنان كه از تفسير عياشى از حضرت صادق عليه السّلام روايت شده كه فرمود «نزلت هذه الاية فى اصحاب القائم و انّهم المفتقدون من فرشهم ليلا فيصبحون بمكّة و بعضهم يسير فى السحاب نهارا نعرف اسمه و اسم ابيه و حليته و نسبه» «2» و اين معنى با عموم لفظ و كثرت مصاديق آن منافاتى ندارد. و در بعض اخبار است كه مراد جمع شدن همه شيعيان حضور حضرت مهدى است چنانچه از تفسير عياشى و در مجمع البيان از حضرت رضا عليه السّلام روايت كرده كه فرمود ذلك و اللَّه ان لو قام قائمنا يجمع اللَّه جميع شيعتنا من جميع البلدان، انّ اللَّه على كل شىء قدير» خداوند بر جمع مردم براى حشر قيامت و بر جمع اصحاب مهدى نزد او بطرفة العين و بر هر چيزى قادر است. |
| ترجمه مجمع البيان في تفسير القرآن | در اخبار اهل بيت عليهم السلام روايت شده است كه مراد از آن، اصحاب مهدى عليه السلام در آخر الزمان است حضرت رضا عليه السلام فرمود قسم بخدا هر موقع قائم ما قيام كند خداوند جميع شيعيان را از شهرها بسوى او جمع ميكند»: َّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ... - خداوند بر حشر و جمع شما توانا و بر هر چيز توانا است. |
| احسن حدیث | در تفسير برهان حدود چهارده روايت نقل كرده كه ائمه صلوات اللَّه عليهم با أَيْنَما تَكُونُوا ... به جمع شدن اصحاب مهدى سلام اللَّه عليه از اطراف جهان استشهاد فرمودهاند و آن استفاده خاصى از آيه است . |
| تفسير اثنا عشري | تفسير برهان- چهارده حديث از ائمه معصومين عليهم السّلام روايت نموده استشهاد به آيه شريفه، مراد اصحاب حضرت قائم عجل اللّه فرجه هستند كه از اطراف زمين خدمت آن حضرت جمع شوند «تفسیر برهان ، ج1 ، ص 162».
در كتاب كافى- از حضرت صادق عليه السّلام كه فرمود: قول خدااسْتَبِقُوا الْخَيْراتِ مراد از خيرات ولايت باشد و آيه يْنَ ما تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعاً اصحاب حضرت قائم را گويد كه سيصد و سيزده نفرند، قسم به خدا آنها جماعتى هستند شمرده شده، قسم به خدا جمع شوند در يك ساعت نزد آن حضرت. «روضه کافی ، ج8 ، ص313 ، ح487» |
| تفسير جامع | در كافى از حضرت امام زين العابدين عليه السّلام و حضرت باقر عليه السّلام روايت كرده ذيل آيه:اسْتَبِقُوا الْخَيْراتِ أَيْنَ ما تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعاً
فرمود مراد قومى باشند كه از فراش خود دور شده و همينكه شب را بروز رسانند خود را در مكه مشاهده كنند و آنها اصحاب حضرت حجة عليه السّلام ميباشند و عين اين حديث را ابن بابويه بسند خود از حضرت باقر عليه السّلام روايت كرده است.
و نيز در روايت ديگر از حضرت صادق عليه السّلام بيان نموده كه فرمود شب از فراش و بستر خواب خود مفقود شده و همينكه صبح كنند در مكه معظمه باشند و بعضى از آنها را در روز ابر بلند نموده و در مكه فرود آورد، مفضل بن عمر كه راوى حديث است ميگويد حضورش عرض كردم كدام يك از اين دو دسته افضل و بهترند؟ فرمود آنهائى كه ابر حركت ميدهد و من ميشناسم آنها را بنام خود و پدر و مادر و نسب ايشان بعضى از علائم ظهور حضرت حجة (ع) و شيخ مفيد در كتاب اختصاص بسند خود از جابر جعفى روايت كرده گفت حضرت باقر عليه السّلام بمن فرمود اى جابر ثابت باش و حركت نكن تا علائمى كه براى تو بيان ميكنم بفهمى و بخاطر بسپارى اولين علامت اختلاف پسر فلان است گر چه تو آن زمان را درك نمى كنى ولى اين حديث را باشخاص برسان كه پس از تو بديگران حديث نمايند ديگر آنكه منادى از آسمان ندا كند و صدائى از طرف دمشق بلند شود و قريهاى از قراى شام را بگيرد كه نامش خائبه ميباشد و قسمت راست مسجد دمشق ساقط و خراب شود و شخص خارج از دين، از ناحيه تركستان خروج كند و طائفهاى از روميان در تعقيب او بر آيند و از برادران ترك بيارى آنشخص هجوم آورند و بروند تا بجزيره برسند و طايفه ديگر از روميان كه خارج از دين ميباشند نيز خروج كنند و بيايند تا بزمين رمله (مكانى است در مصر) برسند. اى جابر در آن سال اختلاف در روى زمين زياد شود و اول شهر مغرب خراب گردد و در شام سه پرچم بلند شود يك پرچم سياه و قرمز دوم پرچم برنگهاى مختلف سوم پرچم سفيانى كه با صاحب پرچم مختلف ملاقات نمايد و ميان آنها كشتار و قتال زياد واقع شود سپس با پرچم اولى رو برو شوند سفيانى خود را بعراق عرب برساند و لشكرش از شهر قرقيسا كه شهرى است در كنار شط فرات، عبور نمايد صد هزار از مردان ستمكار كشته ميشوند از آنجا بطرف كوفه روانه شده وعده لشگريان سفيانى كه هفتاد هزار نفر است در كوفه قتل و غارت بنمايند در آن هنگام پرچمى از ناحيه خراسان افراشته شده و بسرعت پيش آيد در زير لواى پرچم مزبور جمعى از اصحاب حضرت حجة عليه السّلام باشد و شخص بزرگى از كوفه خروج كند كه فرمانده لشگر سفيانى او را بقتل ميرساند در بين حيره و كوفه، از آنجا سفيانى بطرف مدينه حركت كند و حضرت حجة عليه السّلام از مدينه خارج و در مكه ظاهر شود و لشگر سفيانى بزمين بيداء رسد منادى از آسمان صدا زند اى زمين اين لشكر را گرفته و فرو ببر، تمام آنها جز سه نفر هلاك شوند خداوند صورت آن سه نفر را بعقب برگرداند و در اين قصه اين آيه نازل شده است: يا أَيُّهَا الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ آمِنُوا بِما نَزَّلْنا مُصَدِّقاً لِما مَعَكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَطْمِسَ وُجُوهاً فَنَرُدَّها عَلى أَدْبارِها آن حضرت فرمود در آن روز حضرت حجة عليه السّلام در مكه بخانه كعبه تكيه نموده و دعا ميفرمايد پروردگارا مرا يارى فرما بكسانى كه دعوتم را اجابت و قبول نمايند ايمردم من از اهلبيت محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و من اولى ميباشم بخدا و محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و هر كس با من محاجه كند در آدم من اولى هستم بآدم و هر كس با من در حق محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم محاجه كند من اولى هستم بمحمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و هر كس با من در حق پيغمبران محاجه كند من اولى هستم به پيغمبران آيا نميبينيد خداوند در قرآن ميفرمايد إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهِيمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَى الْعالَمِينَ ذُرِّيَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ من باقى از آدم و برگزيده شده از نوح و ابراهيم و از آل پيغمبر خاتم محمد ص هستم هر كس با من در قرآن محاجه نمايد من اولى بقرآن هستم و هر كه محاجه كند «1» با من نسبت به پيغمبر و سيرت او من اولى بسيرت و سنت پيغمبر هستم اي مردم سخنان مرا بشنويد و حاضرين به غائبين برسانند شما را بحق خدا و رسول او و بحق خودم كه در گردن شما دارم و آن حق ذوى القربى و امامت است چرا ما را مغموم نموديد و چرا حق ما را از ما منع كرديد و چرا بما ظلم و ستم نموده و ما را از خانههاى خود بيرون كرديد و ظلم نموده غصب حق ما كرديد و اشخاص باطل و فاسق را بجاى ما برگزيده و تبعيّت كردند واى بحال شما ايمردم ديگر ما را خوار نكنيد و مرا يارى كنيد تا خداوند شما را يارى فرمايد در آن هنگام سيصد و سيزده نفر اصحاب مخصوص آنحضرت حضورش جمع شوند، اى جابر اين است معنىيْنَ ما تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعاً كه با آن حضرت ميان ركن و مقام بيعت كنند و با او عهد نامه است از طرف پيغمبر كه پسر از پدر بارث بردهاند و ايجابر قائم از نسل امام حسين عليه السّلام است و در يكشب خداوند امور او را اصلاح نمايد و چقدر از مردم آنروز را سخت و دشوار مىپندارند لكن مشكل نبوده بر آنها ولادت و وراثت او از پيغمبر و اگر همه اينها را مردم بعيد و مشكل بدانند صداى آسمانى كه آنحضرت را باسم خود و پدر و مادرش صدا زند رفع اشكال كند و صيحه آسمانى را همه بشنوند. و طبرسى در احتجاج بسند خود از حضرت عبد العظيم حسنى روايت نموده گفت حضور حضرت جواد عليه السّلام عرض كردم من اميدوارم كه شما قائم آل محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم باشيد كه زمين را بعد از آنكه پر از ظلم و جور شد پر از عدل و داد كنيد، فرمود ما ائمه همگى قائم بامر خدا هستيم ولى آن قائم كه ظهور خواهد نمود كسى است كه ولادتش پنهان و از نظر مردم غائب است و حرام است مردم او را بنام ذكر كنند نامش نام پيغمبر و كنيهاش كنيه پيغمبر است و زمين برايش پيچيده ميشود و تمام سختىها براى او آسان گردد و جمع ميشود نزد او اصحابش كه عده آنها مانند اصحاب بدر سيصد و سيزده نفر ميباشد و از اكناف جهان شرفياب خدمتش ميشوند چنانچه خداوند مىفرمايديْنَ ما تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعاً و همينكه ده هزار نفر در ركاب آن حضرت جمع و حاضر شوند باذن خدا ظهور و خروج كند و دشمنان خدا را ميكشد تا خداوند راضى شود حضرت عبد العظيم ميگويد حضورش عرض كردم چگونه ميداند خداوند راضى شده؟ فرمود در قلب مباركش رحمت بياندازد و وقتى كه داخل مدينه شد لات و عزى را بيرون آورد و بسوزاند. |
| تفسير روان جاويد | ولى در اخبار اهل بيت عليهم السلام باصحاب امام زمان (ع) در وقت ظهور تفسير شده است كه آنها را خداوند جمعآورى ميفرمايد و در مجمع و عياشى از حضرت رضا (ع) نقل نموده كه وقتى قيام نمايد قائم ما خداوند جمع مينمايد جميع شيعيان ما را از جميع بلاد و در اكمال الدين و عياشى از حضرت صادق (ع) نقل نموده كه همانا اين آيه نازل شده است در اصحاب قائم (ع) و ايشان شبانه از بسترهايشان برميخيزند و صبح در مكه حاضرند و بعضى هم روز با ابر حركت ميكنند ما آنها را باسم و رسم و حسب و نسب ميشناسيم. |
| تفسیر نمونه | آن روز كه ياران مهدى (ع) جمع مىشوند در روايات متعددى كه از ائمه اهل بيت ع به ما رسيده جمله"يْنَ ما تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعاً" به اصحاب مهدى ع تفسير شده است. از جمله در كتاب" روضه كافى" از" امام باقر" ع مىخوانيم كه بعد از ذكر اين جمله فرمود: يعنى اصحاب القائم، الثلاثمائة و البضعة عشر رجلا، هم و اللَّه الامة المعدودة، قال يجتمعون و اللَّه فى ساعة واحدة قزع كقزع الخريف: " منظور اصحاب امام قائم ع كه سيصد و سيزده نفرند، به خدا سوگند منظور از" امة معدودة" آنها هستند، به خدا سوگند در يك ساعت همگى جمع مىشوند همچون پارههاى ابر پائيزى كه بر اثر تند باد، جمع و متراكم مىگردد"! از امام" على بن موسى" الرضا ع نيز نقل شده: و ذلك و اللَّه ان لو قام قائمنا يجمع اللَّه اليه جميع شيعتنا من جميع البلدان: به خدا سوگند هنگامى كه مهدى ع قيام كند تمام پيروان ما را از تمام شهرها گرد او جمع مىكند . بدون شك اين تفسير از مفاهيم" بطون" آيه است، چرا كه مىدانيم طبق روايات، آيات قرآن گاه معانى متعددى دارد كه يك معنى ظاهر و همگانى عمومى است، و ديگرى معنى درونى و به اصطلاح بطن آيه است، كه جز پيامبر ص و امامان ع و كسانى كه خدا بخواهد، از آن آگاه نيستند. به تعبير ديگر: در حقيقت اين روايات اشاره به آن است، خدايى كه قدرت دارد ذرات پراكنده خاك انسانها را در قيامت از نقاط مختلف جهان جمعآورى كند، به آسانى مىتواند ياران مهدى را در يك روز و يك ساعت براى افروختن نخستين جرقههاى انقلاب به منظور تاسيس حكومت عدل الهى و پايان دادن به ظلم و ستم، جمع نمايد. |
| تفسیر نور | در برخى روايات ذيل اين آيه آمده: در زمان ظهور امام زمان عليه السلام علاقمندان آن حضرت، از اطراف و اكناف جهان يك جا در حضور ايشان جمع خواهند شد. |