معرفی منابع درباره امام مهدی (عج)

حديث, منبع مهم دين مبين اسلام است. به گونه‌اي که مادر تمام علوم اسلامي به شمار مي‌آيد و بدون مراجعه به احاديث، هيچ يک از معارف اسلام کامل نمي‌شود. در حوزه‌ي فقه, نقش اساسي با حديث است. در علم کلام، تبيين جزييات با حديث صورت مي‌گيرد و حتي در تفسير, بدون حديث نمي‌توان معناي دقيق آيات را درک کرد. عقل فقط مي‌تواند مسائل کلي را تبيين و اثبات کند، اما مسائل جزيي و تعيين مصداق و مورد، از عهده‌ي عقل خارج است و اين نقل است که در اين زمينه گره‌گشايي مي‌کند.

در مسائل مربوط به امامت نيز حديث نقش تعيين‌کننده‌اي دارد. در جوامع روايي، راويان مختلف بيش از شش هزار حديث درباره‌ي مهدويّت روايت کرده‌اند. در واقع در بحث مهدويّت و موضوع امام مهدي (عليه السلام) نيز, احاديث، منبع اصلي هستند و براي نتيجه‌گيري در يک موضوع بايد تمام احاديث مرتبط با آن موضوع بررسي شود و نبايد به صرف ديدن يک روايت در يک موضوع، چنين نتيجه گرفت که نظر اسلام و روايات درباره‌ي آن مسأله همان است که در آن يک روايت آمده است. به ويژه در بعضي مباحث مربوط به مهدويّت, روايات بسيار گوناگون و متفاوتي نقل شده است که به بحث و بررسي سندي و نحوه‌ي جمع‌بندي و نتيجه‌گيري کلي نياز دارد.

با توجه به اين‌که نويد ظهور حضرت مهدي (عليه السلام) را شخص رسول خدا(صلي الله عليه و آله وسلم) داده‌اند و از همان ابتدا نام «مهدي» بر سر زبان‌ها بوده، ده‌ها کتاب قبل از تولد ايشان در ميان شيعه و غير شيعه تدوين يافته و در طول اين چند قرن نيز صدها کتاب به همّت علماي شيعه و اهل سنت نوشته شده است، که از آن ميان به معرفي چند مورد از کتب علماي شيعه اکتفا مي‌کنيم: 

اثر محمّد بن علي بن حسين بن بابويه قمي مشهور به شيخ صدوق (ت 305 ه‍( است که به دعاي امام زمان (عليه السلام) به دنيا آمد و اين کتاب را به دستور آن حضرت نوشت1، که از قديمي‌ترين منابع روايي در اين زمينه شمرده مي‌شود. 

اثر ابو عبد الله، محمّد بن ابراهيم بن جعفر کاتب نعماني مشهور به ابن ابي زينب از راويان بزرگ شيعه در اوايل قرن چهارم است. اين کتاب در سال 342 در حلب نگارش يافته و 478 حديث دارد.

اثر ابو عبد الله محمّد بن محمّد بن نعمان معروف به شيخ مفيد است. موضوع اصلي آن، پاسخ به مهم‌ترين شبهاتي است که درباره‌ي وجود مبارک امام زمان (عليه السلام) در دوران ايشان مطرح بوده است. نام‌هاي ديگر اين کتاب الأجوبة عن المسائل العشرة و المسائل العشرة في الغيبة است.

اثر شيخ مفيد است. اين کتاب به روش پرسش و پاسخ بوده و شامل مباحث غيبت، قيام و شبهات مربوط به امامت حضرت مهدي (عليه السلام) است.

تأليف شيخ طوسي است. و از بهترين، مهم‌ترين و کامل‌ترين منابع شيعه در مسأله‌ي غيبت امام زمان (عليه السلام) است. اين کتاب شامل دلايل عقلي و نقلي وجود امام زمان (عليه السلام)، غيبت، ظهور، علايم ظهور و فضايل و سيره‌ي امام مهدي (عليه السلام) مي‌باشد. اين کتاب چون در بغداد و با استفاده از دو کتابخانه‌ي بزرگ شيعه نوشته شده و مؤلف آن به بسياري از اصول قدما دسترسي داشته است، اهمّيت فراواني دارد.

اين مجموعه روايي نفيس و ارزشمند، با تلاش گروهي از محقّقان2 به انجام رسيده است. اين گروه بر آن شدند تا در حدّ توان، روايات مربوط به امام مهدي (عليه السلام) را از کتاب‌هاي فريقين، جمع‌آوري کنند و در اختيار پژوهشگران و علاقه‌مندان قرار دهند. حاصل اين سعي و تلاش پسنديده، دوره‌اي پنج جلدي است که روايات را به ترتيب معصومين‌(عليهم السلام) از وجود مقدّس پيامبر اکرم(صلي الله عليه و آله وسلم) تا آخرين معصوم فرا روي خوانندگان قرار مي‌دهد. 

اثر علّامه محمّد باقر مجلسي.(جلدهای 51، 52، 53)

تأليف آيت الله لطف اله صافي گلپايگاني. 

از ويژگي‌ها و امتيازات بسيار مهم در يک موضوع روايي، تواتر احاديثي است که در مورد آن نقل شده است. متواتر بودن روايات آن موضوع، باعث مي‌شود که توجه درست و خاصي به آن شود و مطالب و محتواي آن، مورد قبول واقع شده و علاوه بر اعتقاد به آن، در کارها و رفتار و برنامه‌ريزي‌ها به آن توجه گردد و به مفاد آن عمل شود. تواتر احاديث در موضوع مهدويّت، امري مورد قبول و مسلّم در نزد شيعه و عامّه است؛ يعني، نه تنها شيعيان تواتر احاديث مربوط به امام مهدي (عليه السلام) را پذيرفته‌اند؛ بلکه علماي عامه نيز بر اين مهم اعتراف کرده‌اند. در اين قسمت به ذکر نام برخي از علما و دانشمندان عامه که به اين ويژگي اشاره کرده‌اند مي‌پردازيم.3