چهار نکته در دعای افتتاح
1. لطف خدا
در دعا
کلمه " اَذِنْتَ لى" در این قسمت دعا " اَللّهُمَّ اَذِنْتَ لى فى دُعآئِکَ وَ مَسْئَلَتِکَ " به معنی اجازه دعا و مسئلت است که به خداوند عرض می کنیم خدایا اگر من به درگاهت آمدم و تو را می خوانم و درخواست دارم، بی دعوت نیامدم تو خودت مرا در دعا اذن دادی و فرمودی : (وَاسْأَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ ۗ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا 1)، ( و هر چه مي خواهيد از فضل خدا درخواست کنيد (نه از خلق) که خدا به همه چيز داناست.) " ...وَ اِعْلَمْ أَنَّ اَلَّذِي بِيَدِهِ خَزَائِنُ اَلسَّمَاوَاتِ وَ اَلْأَرْضِ قَدْ أَذِنَ لَكَ فِي اَلدُّعَاءِ وَ تَكَفَّلَ لَكَ بِالْإِجَابَةِ وَ أَمَرَكَ أَنْ تَسْأَلَهُ لِيُعْطِيَكَ وَ تَسْتَرْحِمَهُ لِيَرْحَمَكَ 2... " حضرت علی (ع) به امام حسن (ع) می فرماید : "...بدان، خدايى كه گنجهاى آسمان و زمين در دست اوست، به تو اجازه درخواست داده، و اجابت آن را به عهده گرفته است. تو را فرمان داده كه از او بخواهى تا عطا كند، درخواست رحمت كنى تا ببخشايد..." در این قسمت از دعای افتتاح عرض می کنیم :خدایا با اینکه من لایق نیستم لطف تو اقتضا کرده و مرا اجازه فرمودی به درگاه تو بیایم و حاجاتم را از تو مسئلت کنم تو بزرگ بزرگانی تو جبار آسمان و زمینی من با روسیاهیم آخر من کجا و تو کجا ، اما خودت اذن دادی و لطف توست که مرا رخصت داده ای به درگاهت بیایم و عرض حاجت کنم. خداوند می فرماید: " وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ ۖأُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ ۖ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُون3" "و هرگاه بندگان من، از تو در باره من بپرسند، [بگو] من نزديکم، و دعاى دعاکننده را -به هنگامى که مرا بخواند- اجابت مى کنم، پس [آنان ] بايد فرمان مرا گردن نهند و به من ايمان آورند، باشد که راه يابند." در این آیه شریفه خداوند متعال نه تنها اذن در دعا داده بلکه اجابت آن را در صورتی که دعای حقیقی باشد تضمین فرموده است . در همین رابطه : " وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ ۚ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ4" و پروردگارتان فرمود: «مرا بخوانيد تا شما را اجابت کنم. در حقيقت، کسانى که از پرستش من کبر مى ورزند به زودى خوار در دوزخ درمى آيند». در این آیه علاوه بر دعوت بندگان به دعا و تضمین اجابت دعای واقعی و حقیقی ، از دعا به عنوان عبادت نام برده شده و انکار کننده آن مستحق عذاب دوزخ دانسته شده است. حضرت موسی به عنوان مناجات با خداوند عرض می کند: "یا رَب اَقَریبٌ اَنتَ منّی فَاُناجیک اَم بَعیدٌ فأُنادیک؟ " خدایا آیا تو به من نزدیکی تا با تو مناجات کنم یا از من دوری تا ندایت کنم؟" خطاب رسید : " یا موسی أَنا جَلیسُ مَن ذَکَرنی" ای موسی! من همنشین کسی هستم که مرا یاد کند. گویا تنها فاصله بین ما و خدا غفلت ماست و قتی غفلت برطرف شود دیگر فاصله نیست.
یار نزدیکتر از من به من است این عجب بین که من از وی دورم
2. فرمانروایی بدون ضد " لا مُضآدَّ لَهُ فى مُلْکِهِ"
در فرمانروایی خدا بر جهان هستی مضادی یعنی ضدیت کننده ای که در مقابل فرمانروایی او مزاحمت کند وجود ندارد و مانند فرمانروایی های دنیایی نیست که برای پادشاهان و روسای جمهور و حکومت های مشروطه یا استبدادی برقرار است که یک فرد یا هیئتی را اعتبار می کنند که ملک باشد و فرمان اودر جامعه و زیردستان روا باشد. امام سجاد (ع) می فرماید : " انت الذي لا ضد معك فيعاندك، و لا عدل لك فيكاثرك، و لا ند لك فيارضك5. خداوند! تو آني كه نيروي معارضي دركنارت نيست تا به عناد و ستيز با تو برخيزد و كسي همگون و همانندت نيست تا بر تو فزوني جويد و شريك نداري تا به مقابله و معارضه تو اقدام كند.
3. گنجینه های جود و کرم و افزایش آن " لا تَزیدُهُ کَثْرَهُ الْعَطآءِ اِلاّ جُوداً وَ کَرَماً "
خداوند فیاض هر چه بیشتر عطا کند بخشش و کرامتش بیشتر می شود . از این جمله استفاده می شود ذات باریتعالی وجود غنی و بی نیازی است که تمام برکات و نعمت ها از او به موجودات عالم هستی می رسد و بسان چشمه ای جوشان هر چه بیشتر از فیض او برداشت شود جوشش و فیضان می کند و در ناحیه خداوند محدودیت نیست اما از طرف موجودات چون هرکدام قدر و اندازه معلوم و استعداد مشخصی دارند به اندازه ظرفیت وجودیشان از اقیانوس بیکران فیض الهی بهره می کیرند. " اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ قَلِيلا مِنْ كَثِيرٍ مَعَ حَاجَةٍ بِي إِلَيْهِ عَظِيمَةٍ وَ غِنَاكَ عَنْهُ قَدِيمٌ وَ هُوَ عِنْدِي كَثِيرٌ وَ هُوَ عَلَيْكَ سَهْلٌ يَسِيرٌ" خدايا اندك از بسيار از تو درخواست مىكنم، با نياز شديدى كه مرا به آن است،و بى نيازى تو از ان ديرينه است،و آن اندك نزد من بسيار است،و براى تو هموار و آسان. این جمله کمی از زیاد ، دو احتمال دارد: الف) آنچه من می خواهم مقدار کمی از چیزهای زیادی است که تو داری چون خداوند قدرت بر نعمت و عطای بی نهایت دارد . ب ) آنچه را می خواهیم نسبت به حاجت هایمان کم است زیرا حاجت هایمان زیاد است.
4. الطاف الهی باعث طمع در رحمت
" اللَّهُمَّ إِنَّ عَفْوَكَ عَنْ ذَنْبِي وَ تَجَاوُزَكَ عَنْ خَطِيئَتِي وَ صَفْحَكَ عَنْ ظُلْمِي وَ سَتْرَكَ عَلَى [عَنْ] قَبِيحِ عَمَلِي وَ حِلْمَكَ عَنْ كَثِيرِ [كَبِيرِ] جُرْمِي عِنْدَ مَا كَانَ مِنْ خَطَايَ [خَطَئِي] وَ عَمْدِي أَطْمَعَنِي فِي أَنْ أَسْأَلَكَ مَا لا أَسْتَوْجِبُهُ مِنْكَ الَّذِي رَزَقْتَنِي مِنْ رَحْمَتِكَ وَ أَرَيْتَنِي مِنْ قُدْرَتِكَ وَ عَرَّفْتَنِي مِنْ إِجَابَتِكَ " "خدايا بخششت از گناهم،و گذشتت از خطايم،و چشمپوشى ات از تجاوزم،و پردهافكنى ات بر كردار زشتم،و بردبارى ات از فراوانى جرمم از آنچه كه از خطا و گناه عمدى ام بود مرا به طمع انداخت،كه از درگاهت چيزى را كه شايسته آن از سوى تو نيستم درخواست كنم،آنچه كه از رحمتت نصيبم نمودى و از قدرتت نشانم دادى،و از اجابتت به من شناساندى." در این قسمت از دعای افتتاح عرض می کنیم خدایا از آنجا که از تو خاطرات خوبی دارم اگر گناه کردم عفو کردی،اگر خطا کردم از من گذشتی ، اگر ظلم کردم از من صرف نظر کردی اگر عمل قبیحی داشتمکه می بایست مفتضح می شدم پوشاندی،هرقدر هم زیاد گناه کردم بردباری نشان دادی این خاطرات خوب باعث می شود که به خودم جرات بدهم با این وضع بدم در عین حال دست حاجت به سوی تو دراز کنم و از تو چیز بخواهم مثل اینکه این سابقه های خوب که از تو سراغ دارم مرا جرات داده و به طمع انداخته است که باز هم از تو حاجت بخواهم.
منابع
1.سوره نساء،آیه32 2.فرازی از نامه 31 نهج البلاغه 3.سوره بقره آیه 186 4.سوره غافر آیه 60 5.دعای 47 صحیفه سجادیه حاج شیخ عباس ایزدی،شرح دعای افتتاح،انتشارات آفتاب خوبان،چاپ اول