چشم انداز رشد اخلاق در عصر ظهور

بدون ترديد انقلاب جهاني حضرت مهدي عليه السلام فقط داراي بعد سياسي، نظامي و اجتماعي ساده نخواهد بود، بلكه طبق روايات، مهم ترين بعد آن، تحولات فرهنگي است كه در درون افراد و به تبع آن در سطح جامعه رخ خواهد داد. در آن عصر دل انگيز و شور آفرين، انسان ها از درون تحول مي يابند و بينش هاي مادي به معنوي و روحاني تبديل مي شود.

كوتاه بيني هاي افراد جاي خود را به دورانديشي و تفكرات عميق انساني خواهد داد و در اثر انقلاب جهاني، انقلاب اخلاقي در بالاترين سطح ممكن در انسان ها پديدار مي شود و ارتباطات صحيح انساني كه تمام انبيا، اوليا و صلحا براي تحقق آن تلاش كرده اند، به اوج خود خواهد رسيد. در عصر پس از ظهور در اثر رشد اخلاق، مدينه فاضله يا شهر خدا تشكيل خواهد شد. اين چشم انداز در روايات معصومين عليهم السلام اذعان شده است.

امام الموحدين عليه افضل صلوات المصلين مي فرمايد: «تأمن السبل حتي تمشي المرأة بين العراق و الشام لا تضع قدميها الّا علي النّبات و علي رأسها زنبيلها لايهيجها سبع ولاتخافه»؛ «راه ها امن شود؛ به طوري كه زن از عراق تا شام برود و پاي خود را جز روي گياه نگذارد، سبدش را بر سرش بگذارد و از درنده و درنده خويي باك ندارد».1

از احاديث استفاده مي شود كه حضرت مهدي مثل پيامبر اسلام در برابر جاهليت قرار مي گيرد اما از نوع مدرن آن. جاهليت مدرن از موانع پيش روي امام عصر عليه السلام خواهد بود. جهان در آستانه ظهور، تصويري سياه و هولناك دارد. اخبار آخرالزمان گرداب بي اخلاقي را هشدار داده است. وجود ناامني، فساد و فسق علني و برهنگي و آلودگي انسان ها به گناهان كوچك و بزرگ ره آورد عصر مدرنيته است. به راستي امام عصر عليه السلام چگونه اين معضلات بزرگ فرهنگي را حل مي كند؟ بدون ترديد او برنامه اي جامع و همه جانبه براي رشد اخلاق خواهد داشت و در هنگام ظهور اجرا خواهد كرد. آن چه در پي مي آيد، گوشه اي از اين مكانيسم و برنامه است كه از ميان روايات استخراج شده است.

واژة «اخلاق» به لحاظ لغوي از ريشه «خُلق» به معناي خوي دروني و ملكات باطني و روحي است، در برابر خلق كه به جنبه جسماني و ظاهري انسان اشاره دارد. اخلاق در منابع و علوم اخلاقي و ديني سه كاربرد متفاوت دارد:

مكانيسم رشد اخلاق در واقع به كارگيري بهترين شيوه ها و روش هاي عملي اخلاق و رشد آن در فرد، فرد جامعه اخلاقي، آرماني عصر ظهور مي باشد كه تحقق آن با تشكيل دولت اخلاقي و رهبري شخصيت الهي امام عصر عليه السلام كه تنديس اخلاق و ملكات فاضله انساني شكل مي گيرد است. اين مهمترين غايتي است كه انبيا بدان مبعوث شده اند؛ يعني تتميم و تكميل و رشد خُلق هاي فاضل و صفات اخلاقي «إني بعثت لأتمم مكارم الاخلاق»

موضوع مورد توجه بسياري از صاحب نظران، ايجاد نظم اجتماعي مطلوب بوده است. نظم اجتماعي مطلوب به معناي برقراري روابط عادلانه، امكان سعادت و مهرورزي انسان در حيات اجتماعي است كه خود، محصول اخلاقي شدن فرد فرد آن جامعه مي باشد و جامعه اي كه سراسر ارزش و فضيلت باشد، مستلزم وجود نهاد دولت بر مبناي ارزش هاي اخلاقي و رهبري اخلاقي و بافضيلت است. در عصر ظهور امام عصر عليه السلام به عنوان برگزيده و رهبر آسماني با تشكيل دولت اخلاقي و ارزشي، حكومتي فراگير با هدف وصول همه انسان ها به سعادت، پيوند عميقي ميان فعل سياسي و فعل اخلاقي برقرار خواهد ساخت.

در حديث امام علي عليه السلام چنين آمده است:

«مهدي عليه السلام از اصحاب خويش پيمان و بيعت مي گيرد كه سرقت و زنا نكنند، خون بي گناهي را نريزند، حريمي را هتك نكنند، به ناحق بر خانه اي هجوم نبرند و كسي را مورد ضرب و شتم قرار ندهند، زر و سيم نيندوزند، گندم و جو احتكار نكنند، مال يتيم نخورند، ندانسته شهادت ندهند، راهزني نكنند، مساجد را ويران نسازند، از آلودگي ها دوري كنند، امر به معروف و نهي از منكر كنند، لباس خشن بپوشند، بر خاك سر نهند و در راه خدا آن گونه كه شايسته است جهاد كنند».2