فرهنگ الفبایی مهدویت :‌حرف ز

زبور

جمع «زُبُر» به معنای نوشته و مکتوب است. هر کتابی زبور است، اما بیشتر، کتاب پیغمبر داود (ع) بدین نام خوانده می شود و این کتاب، در شب هیجدهم ماه رمضان نازل شده است. 1

در قرآن آمده است: «و لقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر، ان الارض یرثها عبادی الصالحون» 2 این آیه شریفه به ظهور حضرت مهدی (ع) تفسیر شده است. در باب حقوق اقلیت ها در حکومت حضرت مهدی (ع) آمده است که وقتی حضرت ظهور کرد، بین اهل زبور با زبور قضاوت خواهد کرد. 3 در کتاب زبور، تحت عنوان مزامیر، نویدهایی درباره ظهور حضرت مهدی (ع) به بیان های گوناگون داده شده است. 4

زبیده

یکی از زنانی است که طبق روایتی از امام صادق (ع)، جزو یاران حضرت مهدی (ع) خواهد بود. وی همسر هارون الرشید و از شیعیان بوده است. هنگامی که هارون از عقیده او آگاه شد، سوگند یاد کرد که او را طلاق دهد، او به انجام کارهای نیک معروف بود. در زمانی که یک مشک آب در شهر مکه یک دینار طلا ارزش داشت، او حُجاج و شاید همه مردم مکه را سیراب کرد. او با کندن کوه ها و احداث تونل ها، آب را از خارج حرم از فاصله ده میلی به حرم آورد. زبیده صد کنیز داشت که همگی حافظ قرآن بودند و هر کدام موظف بودند که یک دهم قرآن را بخوانند؛ به گونه ای که از منزل مسکونی او صدای قرائت قرآن، همانند زنبورهای عسل بلند بود.1

زرتشت 

در منابع زرتشتیان تصریحات بسیاری به ظهور حضرت مهدی (ع) شده است که قسمتی از آن ها را در این جا می آوریم: در کتاب «زند» که از کتب مقدسه زرتشتیان است، درباره انقراض اشرار و وراثت صلحا می گوید: «لشکر اهریمنان با ایزدان، دایم در روی خاکدان محاربه و کشمکش دارند و غالباً پیروزی با اهریمنان باشد، اما نه به طوری که بتوانند ایزدان را محو و منقرض سازند، چه در هنگام تنگی از جانب اورمزد که خدای آسمان است به ایزدان که فرزندان اویند یاری می رسد و محاربه ایشان نه هزار سال طول می کشد. آن گاه فیروزی بزرگ از طرف ایزدان می شود و اهریمنان را منقرض می سازند، و تمام اقتدار اهریمنان در زمین است و در آسمان راه ندارند، و بعد از پیروزی ایزدان و برانداختن تبار اهریمنان، عالم کیهان به سعادت اصلی خود رسیده، بنی آدم بر تخت نیکبختی خواهند نشست.» [1]

در بخش «گات ها» که یکی از بخش های چهارگانه «اوستا» ست، نویدهایی درباره ظهور حضرت مهدی (ع) و سیطره جهانی آن حضرت آمده است: «.... و هنگامی که سزای این گناهکاران فرا رسد، پس آن گاه ای «مزدا»! کشورت را «بهمن» در پایان برپا کند، از برای کسانی که دروغ را به دست های راستی سپرند، و خواستاریم از آنانی باشیم که زندگی تازه کنند... کی ای مزدا! بامداد روز فراز آید، جهان دین راستین فرا گیرد، با آموزش های فزایش بخش پر خرد رهانندگان، کیانند آنانی که «بهمن» به یاری شان خواهد آمد، از برای آگاه ساختن، من تو را برگزیدم ای اهورا!

«بهمن» را نماینده توانایی و منش نیک و راستی و پارسایی دادار اهور مزدا، تفسیر کرده اند. 

جاماسب در کتاب معروف خود «جاماسب نامه» می گوید: «پیغمبر عرب، آخر پیغمبران باشد که در میان کوه های مکه پیدا شود، و شتر سوار شود و قوم او شتر سواران خواهند بود، و با بندگان خود چیز خورد، و به روش بندگان نشیند، و او را سایه نباشد و از پشت سر، مثل پیش رو ببینند. دین او اشرف ادیان باشد و کتاب او باطل گرداند همه کتاب ها را ... و از فرزندان دختر آن پیغمبر که خورشید جهان و شاه زنان نام دارد، کسی پادشاه شود در دنیا به حکم یزدان، که جانشین آخر آن پیغمبر باشد در میان دنیا که مکه باشد و دولت او تا به قیامت متصل باشد و بعد از پادشاهی او، دنیا تمام شود ... همه جهان را یک دین کند و دین گبری و زرتشتی نماند و پیغمبران خدا و حکیمان و پری زادان و دیوان و مرغان و همه اصناف جانوران و ابرها و بادها و مردان سفیدرویان در خدمت او باشند...» [3]

در «زند و هومن یسن» از ظهور شخصیت فوق العاده ای بنام «سوشیانس» نجات دهنده بزرگ خبر داده و درباره نشانه های ظهور وی چنین می گوید: «... نشانه های شگفت انگیزی در آسمان پدید آید که به ظهور منجی جهان دلالت می کند و فرشتگانی از شرق و غرب به فرمان او فرستاده می شوند، و به همه دنیا پیام می فرستند... سوشیانس دین را به جهان رواج دهد، فقر و تنگدستی را ریشه کن سازد، ایزدان را از دست اهریمن نجات داده، مردم جهان را هم فکر و هم گفتار و هم کردار گرداند.» [4] لازم به یادآوری است که اعتقاد به ظهور «سوشیانس» در میان ملت ایران باستان به اندازه ای رایج بوده است که حتی در موقع شکست های جنگی و فراز و نشیب های زندگی با یادآوری ظهور چنین نجات دهنده مقتدری، خود را از یأس و ناامید ی نجات می دادند. [5]

زره پیامبر

زره پیامبر (ص) از مواریث انبیاء است که همراه حضرت مهدی (ع) می باشد. امام صادق (ع) فرمود: زره رسول خدا (ص) درست به بدن حضرت قائم (ع) اندازه است، و حال آن که بر بدن برخی ائمه اندازه نبود (یا کوچک تر بود یا بزرگتر) از اخبار چنین بر می آید که در نزد ائمه (ع) دو زره بود؛ یکی از آنها علامت امامت بود که بر بدن هر امامی اندازه بود، و دیگری علامت حضرت قائم (ع) بود که اندازه نبود، مگر بر بدن آن حضرت. 1

زلزله

لرزش های زمین را گویند که در آخرالزمان فراوان می شود. 1

در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) آمده است: «زمین لرزه ای در شام اتفاق می افتد که صد هزار نفر هلاک می شوند. خداوند این زمین لرزه را رحمت برای مؤمنان و عذاب برای کافران قرار می دهد.» 2 در حدیث دیگری آمده که قسمت اعظم شهر بغداد در اثر زلزله، زیر آوار می ماند. 3 و در روایتی می خوانیم: بانگ آسمانی در سالی که سرما و زلزله فراوان باشد، واقع می گردد. 4 بر طبق روایات، زلزله از بلایایی است که در اثر رفتار مردم آخرالزمان فراوان می گردد.

زمامداران آخرالزمان

در وصف زمامداران آخرالزمان، نکات قابل تأملی در روایات آمده است. رسول خدا (ص) می فرماید: دو صنف از امت من هستند که اگر آن ها اصلاح شوند مردمان اصلاح می شوند، و اگر آن ها فاسد باشند مردمان فاسد می شوند: آن ها دانشمندان و زمامداران هستند. [1]

عباراتی که در روایات درباره زمامداران آخرالزمان آمده، چنین است: «بلای سختی از ناحیه زمامداران بر امت من وارد می شود» [2] «زمامداران شما، بدترین شما هستند» [3] «زمامداران شما، ستم پیشه اند» [4] «زمامداران برای آزمندی خویش، خائنان را بر سر کار می آورند.» [5]در باب زمامداری در آخرالزمان نیز آمده که: زمامداری چند ساله از بین می رود و زمامداری چند ماهه و چند روزه معمول می گردد. [6]

زمان ظهور

اگر چه اصل ظهور و نشانه های نزدیک شدن آن، از امور مسلم و قطعی است ولی بنا به مصالحی، زمان ظهور مشخص نشده است و هیچ کس جز خداوند از وقت دقیق آن آگاه نیست. بارها اصحاب از امامان (ع) درباره زمان خروج قائم (ع) پرسیده اند، ولی آنان به صراحت از مشخص کردن آن نهی کرده اند و زمان ظهور را همچون علم به قیامت، منحصر به خداوند دانسته اند. 1

فضیل از امام باقر (ع) پرسید: آیا برای ظهور، وقت معین شده است؟ امام سه بار فرمود: «کذب الوقاتون» 2؛ کسانی که وقت تعیین می کنند، دروغ می گویند. نیز آمده است: کمیت از آن حضرت پرسید: چه وقت حضرت مهدی (ع) ظهور می کند؟ امام فرمود: از پیامبر (ص) نیز همین مطلب پرسیده شد. حضرت فرمود: مَثَل ظهور مهدی (ع) هم چون برپایی قیامت است (کسی جز خداوند از وقت آن آگاه نیست) مهدی نمی آید، مگر ناگهانی.3

البته در برخی روایات به گونه ای سربسته به زمان ظهور اشاره شده که آن روایات نیز وقتی معین نمی کنند، بلکه به گونه ای نشانه های ظهور را بیان می کنند؛ مانند: «مهدی (ع) قیام نمی کند مگر در سال های فرد، سال اول، سال سوم، پنجم، هفتم، نهم و یا روز شنبه دهم محرم. و یا: در بیست و سوم رمضان منادی ندا می دهد و مردم را به سوی مهدی (ع) فرا می خواند.4

زمانی بیاید

یأتی زمان، سیأتی زمان. عنوانی معروف در کتب حدیث است که روایات بسیاری تحت این عنوان مبنی بر پیشگوئی از وقایع و حوادث و یا ملاحم و فتن ذکر شده است. اینک شماری از آن ها را می آوریم.

رسول خدا (ص) فرمود: زمانی بیاید که چهره های مردم چهره آدمیان و دل هاشان دل های شیاطین باشد، بسان گرگ درنده خونخوار باشند، از منکرات اجتناب نکنند. اگر در جمع آن ها باشی بدنامت کنند و چون با آن ها سخن گویی به تو دروغ گویند و چون از آن ها جدا شوی غیبتت کنند. سنت در میان آن ها بدعت و بدعت به نزدشان سنت بود، محترمتان نزد آن ها موهون، و موهونان محترم باشند. مؤمن نزد آن ها خوار و فاسق ارجمند بود. کودکان شان گستاخ و بی ادب و زنان شان بی شرم و پیران شان امر به معروف و نهی از منکر نکنند. پناه بردن به آن ها خواری و اعتماد به آن ها ذلت و درخواست مال از آن ها بیچارگی و ننگ باشد. در آن هنگام خداوند باران به موقع به آن ها نبارد و در غیر موسم خود ببارد و بدانشان را بر آنان چیره سازد که به بدترین وجهی آن ها را آزار دهند، پسرانشان را بکشند و زنانشان را زنده دارند، در آن حال هر چه نیکان دعا کنند به اجابت نرسد. زمانی بر مردم بیاید که شکم هاشان خدای شان بود (هر چه خواهد از حلال و حرام به آن بدهند) و زنانشان قبله شان باشد (که تمام توجه شان به آن ها بود) و پولشان دینشان (که آن را در حد پرستش دوست دارند) و شرف و عزت خویش را در تجملات و امتعه دنیا دانند، از ایمان جز نامی و از اسلام جز آثاری و از قرآن جز درسی بیش نماند. مساجدشان از حیث ساختمان آباد و دل هاشان از هدایت تهی و ویران، علماشان بدترین خلق خدا در روی زمین باشند. در آن هنگام خداوند آن ها را به سه بلیه دچار سازد: جور سلطان و خشکسالی و ظلم و ستم حکام و زمامداران. اصحاب از سخنان حضرت به شگفت آمده عرض کردند: مگر آن ها بت می پرستند؟ فرمود: آری، پول نزد آن ها چون بت مورد پرستش باشد.

زمانی بیاید که دینداری به نگهداری آتش در کف دست بماند. زمانی بر امتم بیاید که زمامدارانشان به شیوه جباران و ستمگران عمل کنند و علمای شان طمعکار و کم پرهیز، و پارسایان شان متظاهر، و بازرگانان رباخوار و فریبکار، و زنان شان خود را برای نامحرمان بیارایند. در آن هنگام اشرارشان بر آن ها چیره گردند و هر چه دعا کنند به اجابت نرسد. زمانی بر مردم بیاید که (اخلاق انسانی از آنان رخت بر بندد چنان که) اگر نام یکی را بشنوی، به از آن بود که وی را ببینی و یا او را ببینی به از آن باشد که او را بیازمایی و چون او را بیازمایی حالاتی (زشت و ناروا) در او مشاهده کنی. دین شان پول، و هم و غمشان شکم و قبله شان زنان شان باشد. برای رسیدن به گرده نانی کرنش کنند و برای درهمی به خاک افتند. پریشان و سرگردان باشتند، نه خود را در پناه اسلام دانند و نه به کیش نصاری زندگی کنند.1

امیرالمؤمنین (ع) فرمود: زمانی بر مردم فرا رسد که مقرب نباشد جز سخن چین، و جالب شمرده نشود جز فاجر، و تحقیر نگردد جز افراد با انصاف. در آن زمان دستگیری مستمندان زیان بشمار آید، و صله رحم لطف و بزرگواری محسوب شود، و عیادت بیمار، وسیله برتری جویی بر مردم باشد. در آن زمان حکومت به مشورت با زنان و فرمانروایی کودکان و تدبیر خواجه سرایان برگزار شود. 2

زمینه سازی غیبت

یکی از مهم ترین ابعاد فعالیت های امام یازدهم (ع) آماده سازی جامعه شیعه برای غیبت آخرین حجت حق، حضرت بقیه الله الاعظم (ع) است. این جهت، از زمان امام هادی (ع) به طور عملی شروع گردید. زیرا قسمت زیادی از عمر امام هادی و عسکری (ع) در زنداغن و تحت مراقبت می گذشت و ارتباط و ملاقات مسلمین و شیعیان با آن بزرگواران میسر نبود. و این خود شاید لطفی باطنی از جانب حق بود که شیعیان و مسلمانان به تدریج با غیبت حجت خدا و ندیدن او انس بگیرند و یک باره در اثر غیبت کلی امام وحشت نکنند و دین خود را حفظ نمایند.

علاوه بر این امام عسکری (ع) تنها به عده ای خاص و قلیل از شیعیان و یا عده ای کم از دیگران به منظور اتمام حجت، فرزند خود امام مهدی (ع) را نشان می دادند. قسمت مهمی از این امر را امام (ع) با احادیث و فرمایش ها و نامه های خود محقق می فرمود. از آن جا که بیان تفصیلی این مطلب مجال وسیعی می خواهد در این جا به ذکر یک نامه از حضرت عسکری (ع) در این زمینه اکتفا می کنیم. این نامه را حضرت به ابوالحسن علی بن الحسین بن بابویه قمی مرقوم فرمودند:

بر تو باد به صبر و انتظار فرج، چرا که پیامبر خدا (ص) فرمود: «برترین اعمال امت من انتظار فرج است.» و پیوسته شیعیان ما در غم و اندوه خواهند بود تا فرزندم (مهدی) ظاهر شود. همو که پیامبر خدا وعده فرموده که زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد، همان گونه که پر از ظلم و جور شده باشد. ای شیخ بزرگوار من! خود صبر کن و تمام شیعیان مرا نیز امر به صبر [در برابر سختی ها، مبارزات، شهادت ها و سایر مشکلات در راه خدا] بنما؛ چرا که زمین از آن خداست و [حکومت] آن را به بندگانی که خود بخواهد، خواهد داد؛ و عاقبت از آن تقوی پیشگان است. سلام بر تو و همه شیعیان باد...1

این پیام امام یازدهم حضرت عسکری (ع) به همه ماست: «صبر و انتظار فرج». «صبر» در مقابل ناملایمات و سختی های دوران غیبت و «انتظار فرج» امام عصر (ع). 2

زنان آخرالزمان

در روایات، ویژگی های مختلفی برای زنان آخرالزمان ذکر شده است، از جمله این که: زنانی هستند که در نوع پوشش، گرایش به پوشش های مردانه پیدا می کنند و این مسلماً ناشی از یک حالت روانی است که اگر زنی بخواهد اطوار و حالت های مردانه داشته باشد، یکی از تجلیاتش در نوع پوشش و لباسی است که استفاده می کند. به عبارت بهتر در آخرالزمان مرزهایی که جدا کننده زن و مرد است عمدتاً برداشته شده و نوعی اختلاط فرهنگی و دیگر ابعاد از جمله در پوشش بین زن و مرد مشاهده می گردد.

خصوصیت دومی که برای این زنان ترسیم شده این است که این ها علاوه بر پوشش ظاهری، در همه مسایل و در همه حالت ها زنانی هستند که می خواهند ژست مردانه بگیرند؛ لذا در روایت داریم که پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «لعن الله المترجلات من النساء»؛ خدا لعنت کند آن گروه زنانی را که سعی می کنند، حالت های مردانه به خود بگیرند.

مشخصه ای دیگری که برای زنان آخرالزمان ذکر شده این است که همانند مردان در بین آن ها نوعی خود مشغولی پیش می آید و عمدتاً یکی از آسیب های جدّی زنان آخرالزمان این است که تلاش می کنند که نظر زنان دیگر را به خودشان جلب کنند. در روایات داریم که «یتسمن النساء للنساء»؛ یعنی زنان به جای این که برای شوهر مشروع خود آرایش کنند و آراستگی خاص برای او داشته باشند، همت شان این است که هم جنسان خود را به سمت خویش جذب و جلب کنند. مطلب بعدی این است که نوع فریبایی خاصی در این طایفه و حالت های آن ها دیده خواهد شد به قدری که قبله مردان می شوند. این که قبله شدن زنان به چه معنا است، شاید معانی گوناگونی داشته باشد. یکی از احتمالات این است که قبله شدن زن برای مرد به این معنا است که مرد در برابر زن کرنش و محل فروتنی و تواضع مرد قرار گیرد. یا این که شاید به این معنا باشد که تمام همت مردان، زنان می شود. به عبارت دیگر در اسلام داریم که سعی کنید اعمال تان را رو به قبله انجام دهید، ممکن است در آخرالزمان برای مردان چنین اتفاق افتاده و تمام همت شان، زنان و رسیدن به تمنیات و خواسته های زنانشان باشد.

در روایت دیگری آمده است که گاهی زنان به مسایل سوء، گرفتار می شوند و شرایط طوری می شود که اگر مردی بخواهد حفاظت و غیرتمندی برای حفظ ناموس خودش بروز بدهد، مورد سرزنش قرار می گیرد. معمولاً مردها دعوت به گسیختگی، بی غیرتی و بی حفاظتی در مورد ناموس خودشان می شوند و از آن ها می خواهند در این جهت حساسیت های خودشان را تماماً از دست بدهند. 1

زنان در دوران ظهور

زنان در حکومت قائم آل محمد (ع) چه می کنند؟ چه کسانی هستند؟ چند نفرند؟ از کجا می آیند و چه مسئولیتی بر عهده دارند؟ براساس برخی از روایات، حضور و نقش این زنان از نظر زمان و موقعیت، چهارگونه است:

الف) حضور پنجاه زن در بین یاران امام؛ اولین گروه از زنانی که به محضر امام زمان می شتابند، آن هایند که در آن ایام می زیسته اند و همانند دیگر یاران امام (ع) به هنگام ظهور، در حرم امن الهی به خدمت امام (ع) می رسند. در این باره دو روایت وجود دارد: روایت اول: ام سلمه ضمن حدیثی در باره علایم ظهور، از پیامبر روایت کرده است که فرمود: در آن هنگام پناهنده ای به حرم امن الهی پناه می آورد و مردم همانند کبوترانی که از چهار سمت به یک سو هجوم می برند، به سوی او جمع می شوند تا این که در نزد آن حضرت سیصد و چهارده نفر گرد می آیند که برخی از آنان زن می باشند که بر هر جبار و جبارزاده ای پیروز می شود.1

روایت دوم: جابر بن یزید جعفی، ضمن حدیث مفصلی از امام باقر (ع) در بیان برخی نشانه های ظهور نقل کرده که: به خدا سوگند، سیصد و سیزده نفر می آیند که پنجاه نفر از این عده زن هستند که بدون هیچ قرار قبلی در مکه کنار یکدیگر جمع خواهند شد. این است معنای آیه شریفه: «هر جا باشید خداوند همه شما را حاضر می کند. زیرا او بر هر کاری توانا است.» 2

نکته شگفت در این دو روایت این است که می فرماید: سیصد و سیزده مرد گرد آیند که پنجاه نفر ایشان زن هستند!

دوم آنکه: در روایتی که نام یاران بر شمرده شده است نام هیچ زنی وجود ندارد. 3در پاسخ این شبهه می توان گفت: این چند نفر در زمره همان سیصد و سیزده نفر هستند. زیرا اولاً امام (ع) می فرماید: «فیهم»؛ یعنی در این عده پنجاه زن می باشد. دوم: شاید تعبیر مردان بدین سبب باشد که بیشتر این افراد مرد هستند و این کلمه از باب فزونی عدد مردان، چنین ذکر شده است. سوم: اگر مقصود همراهی خارج از این عده بود که امام می فرمود: «معهم»، نه این که بفرماید «فیهم»، زیرا این سیصد و سیزده نفر مانند عدد اصحاب بدر بر شمرده شده اند و همه یاران و فرماندهان عالی رتبه و از نظر مقام و قدرت در حد بسیار بالایی هستند که برخی با ابر جا به جا می شوند و این ها بدون شک با بقیه مردم آن زمان فرق بسیار دارند. بنابراین اگر بگوییم آن ها جزو همان سیصد و سیزده نفر هستند برای آن ها رتبه و موقعیت ویژه قائل شده ایم و اگر بگوییم در زمره یاران دیگر حضرت باشند از امتیاز کمتری برخوردارند.

ب) زنان آسمانی؛ دسته دوم چهار صد بانوی برگزیده هستند که خداوند برای حکومت جهانی حضرت ولی عصر (ع) در آسمان ذخیره کرده است و با ظهور آن حضرت به همراه حضرت عیسی (ع) به زمین می آیند. ابوهریره از پیامبر (ص) روایت کرده که: عیسی بن مریم (ع) به همراه هشتصد مرد و چهار صد زن از بهترین و شایسته ترین افراد روی زمین فرود خواهد آمد.

آیا این زنان از امت های پشینی هستند یا امت اسلامی زمان پیامبر (ص) و معصومین (ع)؛ یا از دوران مختلف؟ آن ها از چه زمان و به چه علت به آسمان برده شده اند و برای عهده داری منصبی در حکومت حضرت می آیند یا برای مسائل دیگر؟ این ها پرسش هایی است که این حدیث از آن ها چیزی نمی گوید.

ج) رجعت زنان؛ سومین گروه از یاوران حضرت بقیه الله (ع) زنانی هستند که خداوند به برکت ظهور امام زمان آن ها را زنده خواهد کرد و بار دیگر به دنیا رجعت خواهند نمود. این گروه دو دسته اند: برخی با نام و نشان از زنده شدن شان خبر داده شده و برخی دیگر فقط از آمدن شان سخن به میان آمده است. در منابع معتبر اسلامی نام سیزده زن یاد می شود که به هنگام ظهور قائم آل محمد (ص) زنده خواهند شد و در لشکر امام زمان به مداوای مجروحان جنگی و سرپرستی بیماران خواهند پرداخت.

طبری در دلائل الامامه، از مفضل بن عمر نقل کرده که امام صادق (ع) فرمود: همراه قائم [آل محمد (ص)] سیزده زن خواهند بود. گفتم آن ها را برای چه کاری می خواهد؟ فرمود: به مداوای مجروحان پرداخته، سرپرستی بیماران را به عهده خواهند گرفت. عرض کردم: نام آن ها را بفرمایید: فرمود: قنواء دختر رشید هجری، ام ایمن، حبابه والبیه، سمیه [مادر عمار یاسر]، زبیده ام خالد احمسیه، ام سعید حنفیه، صیانه ما شطه، ام خالد جهنیه. 4این گروه سیزده نفری رجعت خواهند کرد و خداوند برای قدردانی از آن ها، به برکت امام زمان آن ها را زنده خواهد کرد. در این روایت امام صادق (ع) از آن سیزده زن فقط نام نه نفر را یاد می کند. در کتاب خصایص فاطمیه به نام نسبیه، دختر «کعبه مازینه»، و در کتاب منتخب البصائر به نام «وتیره» و «احبشیه» اشاره شده است.

د) بانوان منتظر؛ چهارمین گروه یاران امام زمان (ع) بانوان پرهیزکاری هستند که پیش از ظهور حضرت بقیه الله (ع) رحلت کرده اند. به ایشان گفته می شود: امام تو ظاهر گشته است، اگر مایلی می توانی حضور داشته باشی. آنان نیز به اراده پروردگار زنده خواهند شد. رجعت زنان مربوط به گروه خاصی نیست و هر بانویی خود را با خواسته ها و شرایط زندگی در حکومت مهدی آل محمد (ع) تطبیق دهد، ممکن است در آینده از رحمت خداوندی بهره مند گشته، برای یاری امام زنده شود. یکی از آن شرایط خواندن دعای «عهد» است که در فرد، نوعی آمادگی برای پذیرش حکومت آخرین ذخیره الهی ایجاد می کند.5

زنان در غیبت صغری

در دوران سخت غیبت صغری، در روزهایی که شیعیان پس از دویست و شصست سال با یک آزمایش بزرگ رو به رو بودند و می بایست با غیبت امام خو کنند، یک زن به عنوان مفزع و پناه معرفی می شود و آن مادر بزرگوار امام حسن عسکری (ع) است. در این دوره، اگر چه امام هادی و امام حسن عسکری (ع)، زمینه غیبت را از پیش فراهم کرده بودند و شخصیت های مورد اعتمادی همانند عثمان به سعید عمری و پسرش محمد بن عثمان را به عنوان وکیل معرفی کرده بودند، به دلایلی از موقعیت مادر امام حسن عسکری (ع)، معروف به «جده» استفاده شد و وی پناه شیعه معروف گردید. از گفت و گوی احمد بن ابراهیم با «حکیمه» دختر امام جواد (ع) بر می آید که پس از گذشت دو سال از رحلت امام حسن عسکری (ع)، همچنان بسیاری از کارها به دست مادربزرگوار امام حسن عسکری (ع) انجام می شده است، ولی در حقیقت از طرف حضرت حجه بن الحسن (ع) و به فرمان آن حضرت صورت گرفته است.

شیخ صدوق (ع) از احمد بن ابراهیم نقل کرده است که در سال 262 ق. بر حکیمه دختر امام جواد (ع) وارد شدم و از پس پرده باوی سخن گفتم و از او درباره اعتقادش به امامان پرسیدم. او همه آن ها را یکایک شمرد و آن گاه حجه بن الحسن بن علی را نیز نام برد...

از او پرسیدم: این فرزند کجاست؟ گفت: در پس پرده غیب است. گفتم پس شیعه به چه کسی پناه ببرد؟ گفت: به جده، مادر امام حسن عسکری (ع) سپس افزود: این دستور از سوی امام حسن عسکری (ع) و به پیروی از امام حسین (ع) صورت گرفته است. زیرا امام حسین (ع) در ظاهر برای حفظ جان فرزندش امام سجاد (ع) به خواهرش زینب کبری (ع) وصیت کرد و در نتیجه تا مدتی هر آن چه از امام زین العابدین (ع) صادر می شد به حضرت زینب (ع) نسبت داده می شد تا امر پنهان باشد و حساسیت ها نسبت به امام سجاد (ع) کمتر شود. این امتیاز برای جده، باقی بود تا آن که کسانی مانند «عثمان بن سعید» و دیگر سفرا و نایبان خاص امام زمان (ع) در بین شیعیان شناخته شدند و منزلت یافتند.

پس از شهادت امام عسکری (ع) یک بانو نظر دستگاه خلافت بنی عباس را نسبت به تعقیب امام زمان تغییر داد. نوشته اند پس از گزارش جعفر کذاب، که در خانه امام حسن عسکری (ع)، فرزند خردسالی از آن حضرت باقی مانده است، آن ها به خانه امام هجوم بردند و پس از دستگیری صیقل (یکی از کنیزان امام) فرزند خردسال را از او مطالبه کردند. او نخست انکار کرد و آن گاه برای این که موضوع برای آن ها پوشیده ماند، گفت: من حامله هستم. از این رو آن کنیز را به دست «ابی الشوارب» قاضی وقت، سپردند تا از او مراقبت کند. در مدتی که صیقل زیر نظر قاضی نگهداری می شد، دستگاه خلافت با مرگ عبید بن خاقانی و شورش صاحب الزنج رو به رو شد و صیقل از وضعیت آشفته سود جست و فرار کرد.

زَوراء

شهر بغداد را گویند که قبله آن منحرف بوده است.1 از حضرت رسول (ص) روایت شده که فرمود: «بین دجله و فرات، شهری بنا می شود که مرکز حکومت بنی عباس باشد و آن زوراء است. جنگی شگفت در آن به پا می گردد که زنان در آن اسیر می گردند و مردان، چون گوسفند ذبح می شوند.» 2 امام صادق (ع) فرمود: حادثه ای در زوراء واقع می شود. گفته شد: زوراء چیست؟ حضرت فرمود: شهری در مشرق در میان رودخانه هاست که بدترین مخلوقات و ستمگران امت من در آن سکونت می کنند. چهار رقم عذاب بر آن ها فرود می آید: شمشیر، خسف (در کام زمین فرو رفتن)، قذف (تیرباران و بمباران) و مسخ. 3 و نیز فرمود: «زوراء محل خشم و غضب خدا می شود. فتنه ها آن جا را ویران می سازد و به تل خاکستر تبدیل می کند... به خدا سوگند از انواع عذاب، آن قدر عذاب بر آن جا نازل می شود که چنین عذابی را نه گوشی شنیده و نه چشمی دیده است.» 4

زُهد حضرت

در روایات آمده که حضرت مهدی (ع)، زهدی علی گونه دارد. لباس حضرت زبر است، و غذایش غیر از جو یا سبوس نیست.1

راوی می گوید در محضر امام صادق (ع) بودم، مردی به آن جناب عرضه داشت: اصلحک الله یاد کرده ای که علی بن ابیطالب (ع) لباس خشن و زبر می پوشد، لباس چهار درهمی به تن می کرد و امثال این ها ... و حال آن که لباس نو در بر تو می بینم؟ فرمود: «علی بن ابیطالب در زمانی آن طور لباس می پوشید تا انگشت نما و مورد انکار مورد نبود، ولی اگر امروز مثل آن لباس پوشید شود، انگشت نما می شود. پس بهترین لباس هر زمان، لباس همان زمان است، مگر این که وقتی قائم ما اهل بیت (ع) به پا خیزد، لباس های علی (ع) را در بر می کند و روش او را پیش می گیرد.» 2

از معلی بن خنیس روایت شده که گفت: روزی به حضرت ابوعبدالله صادق (ع) گفتم: قربانت شوم، آل فلان (یعنی بنی العباس) را به یاد آوردم و آن نعمت هایی که در آن هستند. پس با خود گفتم: اگر ریاست دست شما بود، ما هم با شما در نعمت بودیم و زندگی خوش داشتیم. فرمود: هیهات ای معلی! قسم به خداوند که اگر زمام امور در دست ما بود، جز بیداری شب ها و گشت و گذار و فعالیت روزها و جامه زبر پوشیدن و غذای سخت خوردن، چیزی دیگر نبود. پس این امر از ما بر کنار شد.» 3 از امام رضا (ع) منقول است که فرمود: «اگر قائم به پا خیزد، جز خون و عرق و رنج چیزی نیست. مردم سوار بر اسب ها هر سوی خواهند تاخت. لباس قائم (ع) زیر و غذایش سخت خواهد بود.»4

زیارت آل یاسین

زیارت در لغت، دیدار کردن با قدص را گویند و در ریشه آن، میل و گرایش نهفته است. آل در لغت به معنی خانواده، دودمان، فرزندان و اهل بیت است.1 یاسین، حضرت محمد (ص) است و آل آن حضرت، اهل اویند. زیارت آل یاسین، از مشهورترین زیارت نامه هایی است که در توقیع شریف حضرت ولی عصر (ع) به جناب محمد بن عبدالله بن جعفر حمیری صادر گردیده در مقدمه این زیارت چنین آمده است: «... هرگاه خواستید به وسیله ما به سوی خداوند توجه کنید و به ما روی آورید، پس همان گونه که خداوند فرموده است، بگویید: سلام علی آل یاسین....»

این زیارت با بیست و سه سلام آغاز شده که اول به آل یاسین یعنی عترت پاک پیامبر (ص) و سلام های بعدی، هر یک با القاب و عناوین خاص حضرت مهدی (ع) می باشد، سپس با اظهار و اقرار اصول اعتقادی صحیح و گواه گرفتن امام عصر (ع) بر آن ها و تجدید عهد وفاداری نسبت به اولیای دین، زیارت به پایان می رسد. پس از زیارت، دعایی است برای نورانیت زائر، به انواع نورهای الهی که ترجمه بخشی از آن چنین است: «خداوندا! از تو می خواهم که درود فرستی بر محمد، پیامبر رحمتت و کله نورت، و دلم را به نور یقین و سینه ام را به نور ایمان، و اندیشه ام را به نورانیت های خوب، و تصمیمم را به نور دانش، و نیروی ام را با نور کار، و زبانم را به نور راستگویی و ... آکنده سازی» آن گاه درخواست درود بر امام عصر (ع) با توجه به صفات حمیده آن بزرگوار، و دعا برای نصرت و حفاظت و تعجیل فرج و قیام آن حضرت، و پر شدن زمین از عدل و داد، و نابودی کفار و منافقین و دشمنان دین می باشد.

این زیارت به تصریح بعضی از علماء جامع و کامل و از بهترین زیارت های آن حضرت است که در همه اوقات و در هر مکان می شود آن را خواند. سندهای این زیارت را صحیح و معتبر دانسته اند و در مجامیع مهم حدیث و دعا نقل گردیده است. 2

زیارت جامعه

یکی از جالب ترین و جامع ترین زیارت ها است که از امام هادی (ع) روایت شده همه امامان معصوم (ع) را می توان با آن زیارت کرد. علامه مجلسی آن را صحیح ترین، فصیح ترین و بلیغ ترین زیارت ها تعبیر کرده است.1مرحوم محدث نوری، حکایت سید رشتی را چنین نقل می کند که حضرت مهدی (ع) به سید، دستور خواندن نافله، زیارت جامعه و زیارت عاشورا را می دهد و می فرماید: «.... شما چرا جامعه نمی خوانید؟ جامعه، جامعه، جامعه!» 2

زیور بیت المقدس

«(و یستخرج) حِلیَهَ بَیتِ المَقدِسِ، وَ التَّابُوتَ الَّذِی فیهِ السَّکینَهُ، وَ مَائِدَهَ بَنی إسرائیلَ، وَ رُضَاضَهَ الألوَاحَ، وَ عَصَا مُوسی، وَ مِنبَرَ سُلَیمانَ، وَ قَفیزاً، مِنَ الَّذِی اُنزِلَ عَلی بَنی إسرائیلَ أشَدَّ بَیَاضاً مِنَ اللَّبَنِ».

«... زیورهای بیت المقدس را بیرون می آورد، تابوت سکینه، مائدۀ بنی اسرائیل، بقایای الواح، عصای موسی و منبر سلیمان را بیرون می آورد، همچنین یک قفیز (واحد وزن= 90رطل عراقی) از «مَنّ» که به بنی اسرائیل فرود آمده بود بیرون می آورد در حالیکه از شیر سفیدتر باشد!».

جواهرات بیت المقدس از بزرگ ترین و پرارزش ترین گنجینه های جهان است که در زیر خاک ها نهان است و حضرت بقیّه الله (عج) آن را بیرون می آورد.