فرهنگ الفبایی مهدویت :‌حرف ظ

ظریف

«ابونصر ظریف» از خادمان امام حسن عسکری (ع) بوده و از کسانی است که از تولد حضرت مهدی (ع) اطلاع یافته و از آن خبر داده است. 1 در برخی کتب «طریف بن خادم» آمده است.

ظریف می گوید: هنگامی که حجت خدا به دنیا آمده، همه خاندان خوشحال شدند و چون بزرگ شد به من دستور داده شد که هر روز همراه گوشت، یک قطعه استخوان مغزدار هم بخرم و گفته می شد که مغز استخوان برای مولای کوچک ماست. 2

ظهور : امر ناگهانی

کلمه «ظهور» نوعاً به معنای ظهور شخص امام زمان (ع) مطرح می شود و مثلاً به همین معنی «عجل علی ظهورک» گفته می شود و البته این مسأله ای قطعی و غیر قابل انکار است؛ لکن احتمال قوی و جدی دیگری هم وجود دارد که ظهور به معنای ظهور امر باشد، نه ظهور شخص. البته ظهور کامل و تام امر، مستلزم ظهور شخص اشت. یعنی تا شخص ظاهر نشود، امر امت به صورت تمام و کمال ظاهر نمی شود، ولی در عین حال میان این دو تفاوت هایی وجود دارد.

اصل این تفکر و اندیشه از این جا سرچشمه می گیرد که ظهور حداقل می تواند دو معنا داشته باشد: یک بار به معنای طلوع و آشکار شدن و پیدایش بعد از استتار: بدین گونه که ظهور را نقطه مقابل خفا بگیریم که نظارت مطلب بیشتر به ظهور شخص می باشد، و البته این قابل انکار نیست، و بار دیگر ظهور را از ماده و ریشه «ظهر» معنا کنیم که عبارت از تقویت و پشتوانه یافتن چیزی باشد که ما از آن تعبیر به پیروزی و حاکمیت مقتدرانه می نماییم و در این برداشت و نظر، مطالب دیگری به ذهن می رسد و نتایج دیگری به دست می آید. در این بحث، توجه به مشتقات لفظی لغت ظهور، مفید مطالب ارزشمندی است که می توان از آن کمک گرفت.

اگر ظهور را صفت شخص بگیریم تمام آیات و روایات و ادعیه و زیارات و مناجات هایی که در آن ها واژه ظهور به کار رفته و استعمال شده است؛ تحقق نیافته و معنی پیدا نمی کند، مگر با ظهور شخص امام زمان (ع) زیرا ظهور به معنای پیدایش بعد از استتار و خفا استعمال شده است. اما اگر ظهور را به معنای پیروزی و سلطه اسلام تعبیر نماییم؛ حتی ممکن است این پیروزی البته تا حدودی قبل از ظهور امام زمان (ع) نیز حاصل شود؛ لکن نه به گونه ای که مستغنی از ظهور آن حضرت باشیم.

يکي از اصطلاحات بسيار رايج در فرهنگ مهدويّت واژه «ظهور» است. اين کلمه از نظر لغت به معناي آشکار شدن چيز پنهان است. (1).

نکته مهم در ظهور مسبوق بودن آن به غيبت است. اما در اصطلاح مهدويّت مقصود، ظاهر شدن حضرت مهدي‏عليه السلام پس از پنهان زيستن طولاني، جهت قيام و بر پايي حکومت عدل جهاني است.

دوران ظهور را مي‏توان به مراحل ذيل تقسيم کرد:

مرحله نخست ظهور و آشکار شدن که تنها در اراده و علم الهي است.

مرحله بعد قيام و نهضت به امر الهي و خروج بر ستمگران و مبارزه با دشمنان است.

و مرحله پاياني، مرحله تثبيت و حکومت جهاني است.

يک . روايات مرحله نخست:

1 . زراره مي‏گويد از امام باقرعليه السلام شنيدم که فرمود: «همانا براي قائم غيبتي است قبل از ظهورش...». (2).

2 . امام صادق‏عليه السلام نيز درباره ظهور آن حضرت فرمود: «پس چون خداوند اراده فرمود امر او [حضرت مهدي‏عليه السلام] را ظاهر سازد، به قلب او الهام نمايد، پس ظاهر مي‏شود و آن گاه به امر الهي قيام مي‏کند». (3).

گفتني است که مرحله قيام متأخر بر مرحله ظهور است؛ به اين بيان که ابتدا ظهور حاصل مي‏شود و پس از آن با جمع شدن ياران حضرت و آماده شدن ديگر شرايط، آن حضرت قيام مي‏فرمايد.

دو . روايات قيام آن حضرت:

1 . امام سجادعليه السلام فرمود: «اِذا قَامَ قائِمُنا اَذْهَبَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَنْ شِيعَتِنا العاهَةَ وَ...» (4)؛ «در آن هنگام که قائم ما قيام کند، خداوند ترس را از دل شيعيان ما بردارد و...».

2. امام صادق‏عليه السلام نيز فرمود: «قائم در حالي قيام خواهد کرد که بيعت احدي بر گردن او نيست». (5).

آنچه گفته شد، بدين معنا نيست که تمام رواياتي که از کلمه قيام و مشتقات آن استفاده کرده، دقيقاً ناظر به مرحله قيام است؛ بلکه در مواردي قيام بر مرحله ظهور حضرت مهدي‏عليه السلام نيز تطبيق شده است. اما عمدتاً رواياتي که قيام و مشتقات آن را در بر گرفته، سخن از مرحله‏اي پس از آغاز ظهور دارد.

3 . از رسول گرامي اسلام‏صلي الله عليه وآله روايت شده است: «هرگز رستاخيز به پا نگردد، مگر اينکه قبل از آن قائم براي حق از خاندان ما قيام کند». (6).

4 . امام باقرعليه السلام فرمود: «اِذا قَامَ قائِمُنا وَضَعَ اللّهُ يَدَهُ عَلَي رُوُوسِ العِبادِ فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُم وَ...» (7)؛ «هنگامي که قائم ما قيام کند، خداوند دستش را بر سر بندگان گذاشته، انديشه‏هاي ايشان جمع مي‏گردد».

شايد بتوان اختلاف روايات زمان ظهور را نيز با اين بيان رفع نمود؛ به اين بيان که برخي روايات ناظر به زمان ظهور و برخي ديگر ناظر به زمان قيام باشد. (وقت ظهور)

گفتني است در پاره‏اي از روايات، از ظهور و قيام حضرت مهدي‏عليه السلام با عنوان «خروج» ياد شده است.

از امام صادق‏عليه السلام نقل شده است که فرمود: «خروج قائم محتوم است». (8) ([ اَشْراطُ السَّاعَة)

آن حضرت همچنين فرمود: «دنيا به پايان نرسد تا اينکه مردي از خاندان من خروج کند که به حکومت آل داوود حکم نمايد...». (9).

ظهور حضرت مهدي‏ از ديدگاه اسلام و مذاهب جهان

منابع

ظهور نور

کتاب «ظهور نور» ترجمه «الشُّمُوسُ المُضيئة» اثر علي سعادت پرور است که به قلم سيد محمدجواد وزيري فرد،

بازگردان به فارسي شده است.

در اين اثر مؤلف به شيوه گزارشي، تاريخ زندگاني حضرت مهدي‏عليه السلام و مسأله رجعت را مورد بررسي قرار داده است. وي در ابتدا با ارائه سيمايي کلي از حضرت مهدي‏عليه السلام، به ذکر خصوصيات، خصايل و شمايل، حالات و علم آن حضرت در کودکي، روايات مربوط به امامت آن حضرت و علت مخفي بودن ولادت ايشان، منکران مهدي‏عليه السلام و علت انکار آنها، فضيلت انتظار فرج در زمان غيبت و برخي مسائل ديگر از هنگام ولادت تا غيبت صغري مي‏پردازد.

سپس به بررسي روايات مربوط به غيبت صغري و کبري تا زمان ظهور آن حضرت و مسائلي همچون نيابت خاصه، فلسفه و علل غيبت و طولاني شدن آن، اوضاع و وظايف شيعه در عصر غيبت و نحوه ديدار با ايشان در غيبت کبري همت مي‏گمارد.

آن گاه نشانه‏ها، وقايع و اوضاع زمين و آسمان در هنگام ظهور، حوادث ايام حکومت و چگونگي عمر و رحلت آن حضرت را با استفاده از روايات بررسي کرده، به برخي پرسش‏ها در اين زمينه پاسخ مي‏دهد. در پايان، با اشاره به تخلف‏ناپذير بودن رجعت، علت، چگونگي، دفعات و رخدادهاي زمان آن را مورد بررسي قرار مي‏دهد.